Nina Bußmann “Drie weken in augustus”: Alleen duinen tussen ons en het vuur

Deze keer wil Elena er niet met de familie over praten. Noch met haar man Kolja, noch met haar twee kinderen. Als haar vriendin Ali voorstelt dat ze in de zomer een vrijstaand huis aan de Franse Atlantische kust kan huren, stemt Elena “zonder na te denken” toe.
Ze vergeet te vragen waarom de prachtig gelegen accommodatie in het hoogseizoen niet bezet is. Toch kent ze de achtergrond: Ali's partner Nana, de huiseigenaar, lijdt aan een kwaadaardige hersentumor en is stervende. Elena denkt alleen maar: “Ook rijke mensen overkomen zulke trieste verhalen.”
De hardheid waarmee de mensen in Nina Bußmanns nieuwe roman ‘Drie weken in augustus’ elkaar tegemoet treden, komt niet in de laatste plaats door hun economische afhankelijkheid. Ali is ook Elena's baas, wat een belangrijke rol zal spelen in het verloop van het verhaal.
Maar eerst mag de spontane reiziger naar Frankrijk zich graag meesteres gedragen in het vakantiehuis. Ze overtuigde haar huishoudster Eve om met haar mee op vakantie te gaan. Elena overtuigt zichzelf ervan dat ze in de norse werknemer een interessante “gezellin” heeft gevonden, terwijl het voor Eve vooral om “betaalde weken aan zee” gaat.
Nina Bußmann: “Drie weken in augustus”. Suhrkamp, Berlijn 2025, 319 pagina's, 25 euro
De drie weken van augustus, die samen de titel dragen, worden vanuit twee totaal verschillende perspectieven in de ik-vorm beschreven. De soms tegenstrijdige visies op dezelfde gebeurtenissen onthullen niet alleen bizarre eigenaardigheden, maar ook de leugens die de twee personages nastreven. Elena en Eve lijken in hun monologen met elkaar te duelleren.
In het echte leven kunnen ze echter niet echt met elkaar communiceren over klassengrenzen heen. Wat de twee vrouwen gemeen hebben, is hun verbazingwekkende vermogen om gevaren te negeren en zich aan hun eigen vakantieplan te houden.
In de nabije omgeving staan de bossen in brand, maar de vakantieroutine zal niet veranderen: uitstapjes, sport, koken. Een vakantieliefde die leidt tot slapeloze nachten, met af en toe een telefoontje naar de man, die voorlopig thuisblijft omdat hij nog zoveel te doen heeft. Ondanks alle activiteit kan de catastrofe niet volledig worden onderdrukt: “We kunnen het ruiken. En natuurlijk kunnen wij het ook zien. Er zijn geen bergen of rotsen in de weg, alleen duinen tussen ons en de weerspiegeling van de vlammen.”
De gevoelige en tegelijkertijd volkomen onwetende vakantieganger heeft zich neergelegd bij haar volkomen normale roekeloosheid. De dochter rekent uit hoe snel het vuur zich naar het vakantiehuis zou verspreiden als de wind zou draaien. Er is een evacuatieplan, maar zelfs de geïnformeerde en nogal opdringerige buurman lijkt zich daar niet druk om te maken. Integendeel. "Toen ik geconfronteerd werd met een ineenstorting, voelde ik me altijd levend", zegt Elena aan het einde van het eerste hoofdstuk, en we voelen dat binnenkort niet alleen bomen, maar ook relaties in vlammen zullen opgaan.
Naarmate het verhaal vordert, verandert de wind eigenlijk alleen nog maar op interpersoonlijk vlak, maar dan wel heftiger. De sfeer in het vakantiehuis is voortdurend dreigend om te slaan; het communicatieve klimaat lijkt bijna bedreigender dan de onvoorspelbare weersextremen. De verstorende factoren en spanningen nemen voortdurend toe: soms komen er onaangekondigde gasten langs, de zoon raakt gewond en dan is Elena's dochter een paar dagen spoorloos. De toch al geestelijk gestoorde tiener duikt plotseling weer op, zonder uit te leggen waar ze is geweest.
Haar man Kolja kan niet naar Frankrijk komen, hoewel dat wel de bedoeling was, omdat het huis waar ze woont onder water staat. Een aantrekkelijke man in een camper blijkt qua karakter een teleurstelling en ook op haar oudste vriendin kan Elena niet rekenen. In geval van een crisis is Ali in de eerste plaats een werkgever die het huis in Frankrijk gratis ter beschikking stelt, maar die ook tijdens de vakantie zijn baan kan opzeggen.
Veel microverhalen in één boekHet boek bevat verrassend veel microverhalen die bijna ongemerkt in elkaar passen en een verhalend geheel vormen. Het filigraanweb van proza leeft niet alleen van de maatschappelijke en alledaagse tegenstellingen, maar ook van opvallende overeenkomsten.
Alle personages in deze weinig spectaculair sinistere roman vallen op door hun egocentrische karaktertrekken. Dit beschrijft waarschijnlijk een essentieel kenmerk van het Antropoceen: in plaats van zich te richten op het milieu en het welzijn van iedereen, zijn mensen vooral bezig met het bevredigen van hun eigen kortetermijnbehoeften.
Nina Bußmann maakt van deze stof geen moraliserende les. Ze heeft een gedetailleerde vakantieroman geschreven die ruimte biedt voor verschillende tonen en ruimte laat voor humor, ondanks de kwaadaardigheid van de twee vertelstemmen. Bußmann toont een groot gevoel voor de psyche van haar vreselijk eenzame heldinnen; De tekst schittert ook door beschrijvingen van de natuur.
De schrijfster, geboren in 1980, kan verhalen heel helder vertellen, wat blijkt uit de vele bijfiguren, die zelfs de slimmeriken Elena en Eve niet altijd kunnen doorgronden. Hoe dan ook, tegen het einde van dit overtuigende prozawerk nemen de dubbelzinnigheden toe. Dit esthetische programma kan ook politiek worden geïnterpreteerd: in de routines van ons dagelijks leven liggen persoonlijke en politieke afgronden op de loer.
taz